Đạo luật được ban hành ngày 30/7/2002 sau hậu quả của nhiều vụ bê bối tài chính gây thiệt hại hàng tỷ USDcho các nhà đầu tư ở nhiều tập đoàn như Enron, WorldCom, Tyco, và sau sự đổ vỡ của hãng kiểm toán Arthur Andersen.
Lúc bấy giờ, Đạo luật được đồng bảo trợ bởi Thượngnghị sỹ Paul Sarbanes, Hạ nghị sỹ Michael Oxley và được coi là cải cách quantrọng nhất trong luật pháp về chứng khoán Mỹ kể từ sau chương trình kinh tế NewDeal do Tổng thống Franklin D. Roosevelt khởi xướng những năm 1930.
Mục tiêu chính của Đạo luật SOX là nhằm bảo vệ lợi ích của các nhà đầu tư bằngcách buộc các công ty đại chúng (công ty cổ phần đã phát hành chứng khoán racông chúng) phải đảm bảo tính minh bạch của các báo cáo tài chính được công bố.SOX bao gồm 11 chương và có phạm vi điều chỉnh khá rộng, từ trách nhiệm của Hộiđồng quản trị cho đến các hình phạt xử lý vi phạm. Điều khoản quan trọng nhấtcủa Đạo luật SOX là quy định thành lập Hội đồng Giám sát Kế toán các Công tyđại chúng tại Mỹ (PCAOB) – cơ quan chịu trách nhiệm giám sát, thanh tra cáccông ty kiểm toán (có vai trò kiểm toán các công ty đại chúng). Đạo luật cũngquy định các vấn đề liên quan đến tính độc lập của các kiểm toán viên, quản trịdoanh nghiệp, đánh giá kiểm soát nội bộ và việc tăng cường công khai về thôngtin tài chính doanh nghiệp. Đồng thời, Đạo luật cũng bổ sung thêm các quy địnhràng buộc trách nhiệm cá nhân của Giám đốc Điều hành và Giám đốc Tài chính đốivới độ tin cậy của các báo cáo tài chính. Theo đó, mức phạt tối đa đối với cáctội danh liên quan đến các thay đổi, hủy hồ sơ, tài liệu hay cản trở điều tralên đến 20 năm tù. Bên cạnh đó, Đạo luật SOX yêu cầu các công ty đại chúng phảicó những thay đổi trong kiểm soát nội bộ, đặc biệt là kiểm soát công tác kế toánthông qua mục 404. Theo mục này, Hội đồng quản trị cần lập một Báo cáo kiểmsoát nội bộ trong Báo cáo thường niên, trong đó cần chỉ rõ trách nhiệm của Hộiđồng quản trị trong việc xây dựng và duy trì bộ máy kiểm soát nội bộ đối vớibáo cáo tài chính, đồng thời cũng cần đưa ra đánh giá về hiệu quả của bộ máykiểm soát nội bộ này. Sau đó, Báo cáo cần sự chứng thực của công ty kiểm toánđã đăng ký.
Cho đến nay, lợi ích và chi phí tuân thủ của SOX đối với các công ty đại chúngvà các hãng kiểm toán tài chính vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Những người ủng hộĐạo luật cho cho rằng SOX đã giúp cải thiện sự tin tưởng của các nhà đầu tư vềtính chính xác của các báo cáo tài chính.
Ông Michael J.Gallagher – Chủ tịch Trung tâm Chất lượng kiểm toán thuộc Ủy banĐiều hành các Thông lệ nghề nghiệp Kiểm toán nhận xét: “Chúng tôi tin rằng Đạoluật đã rất thành công trong việc đạt các mục tiêu đặt ra”. Ông Gallagher chỉra rằng Đạo luật SOX đã đem đến nhiều lợi ích, bao gồm: tăng cường công tácquản trị doanh nghiệp, tăng cường tính độc lập cho kiểm toán viên, tăng cườngsự minh bạch và trách nhiệm giải trình cho các báo cáo tài chính, yêu cầu cáccông ty đại chúng và các kiểm toán viên tập trung vào kiểm soát nội bộ, tạo rasự giám sát độc lập công việc kiểm toán thông qua cơ quan PCAOB. Ông cũng chobiết, đối với nhiều công ty, chi phí để có thể tuân thủ theo Đạo luật là rấtcao, đặc biệt là giai đoạn đầu. Tuy nhiên về sau, những chi phí này đã giảmđáng kể.
Giáo sư Luật tại trường Đại học Mississippi- ông Mercer Bullard tin rằng, điểm sáng nhất của Đạo luật là sự thành lậpPCAOB: “PCAOB đã xác định hàng trăm sai phạm kiểm toán trong gần 2000 cuộcthanh tra của mình. PCAOB luôn coi trọng lợi ích của tất cả các bên liên quanđặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ. Tôi đặc biệt khuyến nghị Quốc hội cần tiếptục hỗ trợ cho các công việc của PCAOB và cần trao cho PCAOB những sự độc lậpcần thiết tạo điều kiện cho cơ quan này hoạt động”.
Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ SOX. Ông John Berlau – thành viên cấp caotại Viện Doanh nghiệp cạnh tranh đã phát biểu: “Tôi rất lo ngại về gánh nặngchi phí của Đạo luật. Nếu xét về chi phí thì mục 404 liên quan đến kiểm soátnội bộ là mục gây tốn kém nhất cho các công ty. Ban đầu, ước tính trung bìnhmột công ty đại chúng chỉ cần tiêu tốn cho các yêu cầu của mục này 92.000 USDmỗi năm. Nhưng thực tế gánh nặng này phải lên đến 2,3 triệu USD mỗi năm – tứcgấp 25 lần so với dự tính ban đầu./.
(Theo Báo Kiểm toán số 13/2012)
