Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (VAA) Tổ chức nghề nghiệp tin cậy và chuyên nghiệp
Bài viết đăng trên Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (P-ISSN 2815-6129; E-ISSN 2815-6137) số 240 tháng 9/2023 của PGS.TS. Đặng Văn Thanh* (* Chủ tịch Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam).
Kế toán Việt Nam hình thành và hoạt động ngay từ sau Cách mạng Tháng 8 và ngay khi Nhà nước Cách mạng Việt Nam được thành lập. Kế toán Việt Nam với chức năng tổ chức hệ thống thông tin kinh tế tài chính, đã trở thành bộ phận cấu thành hữu cơ của hệ công cụ quản lý kinh tế tài chính của Nhà nước Việt Nam trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Ngay trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, kế toán Việt Nam đã có những đóng góp đáng kể trong công tác quản lý kinh tế, xây dựng và phát triển kinh tế ở miền Bắc và giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nhiều lần chỉ đạo và chỉ thị trực tiếp việc hoàn thiện và nâng cao chất lượng kế toán Việt Nam. Trong quá trình đổi mới kinh tế chuyển sang kinh tế thị trường, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, kế toán Việt Nam đã được cải cách và phát triển, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế và tạo lập môi trường kinh tế lành mạnh cho các thành phần kinh tế, cùng hoạt động thu hút đầu tư nước ngoài và lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia.
Có thể nhận thấy, dưới sự chỉ đạo và lãnh đạo của Chính phủ, trực tiếp là Bộ Tài chính, kế toán Việt Nam đã có những phát triển mạnh mẽ đáp ứng yêu cầu nền kinh tế thị trường mở cửa hội nhập quốc tế. Kiểm toán đã được hình thành với cả 03 loại hình: Kiểm toán Nhà nước, kiểm toán độc lập và kiểm toán nội bộ. Thị trường dịch vụ kế toán và kiểm toán Việt Nam đã được tạo lập và phát triển với quy mô ngày càng lớn, hỗ trợ đắc lực cho doanh nghiệp và góp phần lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia. Những người làm nghề kế toán – kiểm toán Việt Nam đã và đang có mặt ở hầu khắp các doanh nghiệp, các tổ chức hành chính, các đơn vị sự nghiệp mọi ngành kinh tế, mọi địa phương trong cả nước và cả các doanh nghiệp Việt Nam ở nước ngoài, doanh nghiệp nước ngoài và các tổ chức quốc tế… Theo ước tính, hiện có khoảng 3 – 4 triệu người làm và hành nghề kế toán – kiểm toán ở Việt Nam.
Trong tiến trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế chuyển đổi sang kinh tế thị trường, năm 1994, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 12/QĐ-Ttg thành lập “Hội Kế toán Việt Nam” và nay là “Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam”. Hiệp hội là tổ chức xã hội – nghề nghiệp của những người làm nghề kế toán – kiểm toán Việt Nam: đến năm 1998, được sự cho phép của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, Hiệp hội đã gia nhập và được kết nạp là thành viên chính thức của Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC), thành viên của Hiệp hội Kế toán các nước ASEAN (AFA); ở trong nước, Hiệp hội là thành viên chính thức của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA); hiện nay, Hiệp hội có hơn 10 nghìn hội viên sinh hoạt trong 30 hội thành viên ở hầu khắp các ngành kinh tế và nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước, trong đó có các hội ngành như Hội Kế toán ngành Bưu chính viễn thông, Địa chất, Câu lạc bộ Kế toán trưởng toàn quốc, Hội Kế toán viên hành nghề, Hội Kiểm toán viên Nhà nước, các hội kế toán địa phương như Hội Kế toán Thành phố Hà Nội, Hội Kế toán Thành phố Hồ Chí Minh, Hội Kế toán và Kiểm toán Quảng Bình, Nam Định.
Hiệp hội đã qua 6 kỳ Đại hội, Chủ tịch Hiệp hội là lãnh đạo Bộ Tài chính, Tổng Kiểm toán Nhà nước, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước. Chủ tịch hiện nay của Hiệp hội là PGS.TS. Đặng Văn Thanh – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội, nguyên Tổng Giám đốc Kho bạc Nhà nước Việt Nam.
Được sự chỉ đạo của Chính phủ và sự quan tâm hỗ trợ của Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính và Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, các bộ ban ngành, chính quyền địa phương và sự ủng hộ tích cực của các tổ chức nghề nghiệp quốc tế, Hiệp hội đã phát triển và đóng góp tích cực vào phát triển nghề nghiệp kế toán của Việt Nam, của khu vực và trên thế giới.
Gần 30 năm qua, Hiệp hội đã triển khai nhiều hoạt động và đạt được nhiều kết quả
Thứ nhất, tập hợp và động viên đông đảo người làm kế toán, kiểm toán tham gia tổ chức nghề nghiệp và thực hiện tốt chức năng tổ chức và nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị của thông tin kinh tế – tài chính phục vụ các quyết định kinh tế, quyết định quản lý của Nhà nước, của doanh nghiệp, hỗ trợ đắc lực cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế. Kế toán – kiểm toán thực hiện chức năng kiểm soát, tăng cường quản lý tài sản, quản lý tài chính, ngăn ngừa các hành vi xâm phạm tài sản Nhà nước, gây tổn hại lợi ích chính đáng của doanh nghiệp, người lao động, vốn liếng của Nhà nước và của nhân dân. Với bản lĩnh và trách nhiệm nghề nghiệp, kế toán – kiểm toán đã ngăn ngừa nhiều vụ việc xâm phạm và gây tổn hại tài sản; cung cấp nhiều thông tin, bằng chứng kế toán, kiểm toán mang tính pháp lý, để ngăn ngừa và xử lý các sai phạm, vi phạm pháp luật kinh tế – tài chính của tổ chức cá nhân.
Thứ hai, Hiệp hội luôn chủ động và tích cực thực hiện các hoạt động tư vấn khoa học, phản biện xã hội các dự án Luật Kinh tế, Tài chính, các chính sách tài chính, kế toán – kiểm toán. Nhiều ý kiến tư vấn và phản biện của Hiệp hội đã được Quốc hội và Chính phủ, các cơ quan Nhà nước tiếp thu, ghi nhận và đánh giá cao. Đặc biệt, ngay sau khi thành lập năm 1994, Hội viên của Hiệp hội đã tham gia tích cực và đóng vai trò quan trọng, chủ chốt cải cách hệ thống kế toán Việt Nam theo yêu cầu kinh tế thị trường và xây dựng hệ thống kiểm toán ở Việt Nam.
Thứ ba, Hiệp hội nhận và tổ chức nhiều hoạt động nghiên cứu khoa học, nhiệm vụ phổ biến khoa học kỹ thuật, đặc biệt là khoa học về tài chính, kế toán, kiểm toán góp phần phát triển và hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế tài chính, hoàn thiện hệ thống kế toán – kiểm toán Việt Nam trong kinh tế thị trường mở cửa và hội nhập.
Thứ tư, Hiệp hội đã thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực tài chính, kế toán – kiểm toán. Mỗi năm, Hiệp hội và các hội thành viên đã tổ chức hàng trăm khóa, lớp đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện cho giám đốc doanh nghiệp, cán bộ quản lý kinh tế tài chính, kế toán trưởng, người làm kế toán, kiểm toán viên, kiểm soát viên. Phối hợp cùng Bộ Tài chính tổ chức bồi dưỡng và thi cấp chứng chỉ cho kế toán viên, kiểm toán viên theo quy định của Nhà nước.
Thứ năm, đẩy mạnh công tác tuyên truyền chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước cho hội viên và tăng cường quảng bá nghề nghiệp trên các phương tiện truyền thông, như: Tạp chí Kế toán và Kiểm toán, fanpages, website VAA (vaa.net.vn) và Tạp chí điện tử (tapchiketoankiemtoan.vn). Đã thực hiện nghiêm việc quy hoạch báo chí theo chủ trương của Chính phủ.
Thứ sáu, trong công tác đối ngoại Hiệp hội đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thành viên và là thành viên tích cực của AFA, IFAC. Hiệp hội thiết lập và duy trì tốt các quan hệ hợp tác với các tổ chức nghề nghiệp quốc tế, như: Hiệp hội kế toán các nước trong khu vực: Malaysia (MIA); Singapore (ISCA); Indonesia (IAI); Hàn Quốc (KICPA),… các tổ chức nghề nghiệp của các nước có văn phòng đại diện ở Việt Nam: Viện Kế toán Công chứng Anh và Xứ Wales (ICAEW); Hội Kế toán Vương quốc Anh (ACCA); Hội Kế toán Úc (CPAA); Hội Kế toán quản trị Hoa Kỳ (IMA),…
Thứ bảy, Hiệp hội đã thực hiện tốt chính sách đối ngoại nhân dân, thể hiện vai trò của tổ chức nghề nghiệp của một quốc gia gần 100 triệu dân trong khu vực Đông Nam châu Á, được bạn bè tin cậy và đánh giá cao. Hiện nay, Hiệp hội đang giữ vai trò Phó Chủ tịch Liên đoàn Kế toán các nước ASEAN, nhiệm kỳ 2022 – 2023 và sẽ giữ cương vị Chủ tịch nhiệm kỳ 2024 – 2025.
Thứ tám, trong quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường, kế toán và kiểm toán đã được thừa nhận là loại hình dịch vụ có điều kiện để hỗ trợ doanh nghiệp. Hiện nay, thị trường dịch vụ kế toán – kiểm toán Việt Nam đã hình thành và phát triển mạnh mẽ với hàng trăm công ty kế toán – kiểm toán, hàng nghìn kế toán viên, kiểm toán viên chuyên nghiệp có chứng chỉ hành nghề, kể cả chứng chỉ mang tính quốc tế. Chất lượng dịch vụ kế toán – kiểm toán cung cấp cho nền kinh tế ngày càng nâng cao, hỗ trợ đắc lực và tư vấn cho các doanh nghiệp trong quản trị kinh doanh, lập báo cáo tài chính, kê khai thuế và thực hiện các nghĩa vụ với Nhà nước. Tăng thị phần dịch vụ kế toán – kiểm toán do các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp.
Có thể nói, vai trò và vị thế của tổ chức nghề nghiệp kế toán – kiểm toán được nâng cao. Hiệp hội đã có nhiều đóng góp tích cực cho nền kinh tế, có đủ năng lực để sẵn sàng đảm nhiệm đầy đủ vai trò, chức năng của tổ chức nghề nghiệp trong nền kinh tế thị trường, hội nhập. Nhiều hội viên đã hoàn thành tốt nhiệm vụ, giữ vững phẩm chất đạo đức tác phong, trưởng thành trong nghề nghiệp, được tin cậy giao những trọng trách kế toán trưởng, giám đốc tài chính, tổng giám đốc tập đoàn kinh tế, một số không ít hội viên được đảm trách các vị trí công tác trong các cơ quan dân cử, cơ quan Đảng và bộ máy quản lý Nhà nước.
Ghi nhận kết quả hoạt động và những đóng góp của Hiệp hội: Chủ tịch nước đã tặng Huân chương Lao động hạng Nhất, Nhì, Ba cho Hiệp hội; nhiều cán bộ của Hiệp hội được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý, như Chủ tịch, 03 Phó Chủ tịch, 01 Ủy viên Thường vụ Ban Chấp hành Hiệp hội đã được vinh danh “Trí thức tiêu biểu Liên hiệp hội toàn quốc” các năm 2015, 2017, 2019 và 2022.
Tuy nhiên, Hiệp hội và hội viên luôn luôn trăn trở và chưa bằng lòng với những việc đã làm, những việc làm chưa tốt. Trên thực tế, hoạt động của Hiệp hội còn gặp không ít khó khăn và những thách thức, trong đó có những vướng mắc: về cơ chế, về môi trường và những khó khăn về điều kiện hoạt động; hạn chế về năng lực, nguồn lực và phương thức hoạt động.
Với khát vọng sáng tạo, khát vọng về một Việt Nam hùng cường và giàu mạnh, với bản lĩnh và trách nhiệm nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội và trách nhiệm với cộng đồng. Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam tiếp tục trau dồi năng lực nghề nghiệp, làm tốt công việc đóng góp cao nhất cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội và lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia.
Những việc phải làm để tiếp tục phát triển kế toán – kiểm toán và tổ chức nghề nghiệp.
Một là, tham gia tích cực vào công cuộc cải cách hành chính, tạo môi trường kinh doanh, môi trường pháp lý, thuận lợi nhất cho hoạt động của doanh nghiệp và doanh nhân. Thúc đẩy và tham gia tích cực có hiệu quả, tạo dựng và hoàn thiện các khung khổ pháp lý cho hoạt động của các tổ chức – xã hội nghề nghiệp. Trong đó, có nghề nghiệp kế toán – kiểm toán.
Tổ chức nghề nghiệp phải được hoạt động trong một khuôn khổ pháp lý, theo quy định và chế tài của Luật về Hiệp hội. Luật về Hiệp hội sẽ điều chỉnh các hoạt động của các tổ chức nghề nghiệp trong nền kinh tế thị trường mở cửa và hội nhập. Tiếp tục hoàn thiện và triển khai các quy định pháp lý về kế toán – kiểm toán theo lộ trình trong “Chiến lược phát triển kế toán và kiểm toán đến năm 2030” đã được Thủ tướng phê duyệt.
Kế toán và kiểm toán phải là công cụ sắc bén, hữu hiệu tham gia phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm và phòng chống lãng phí. Kế toán – kiểm toán góp phần quan trọng lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia. Đã có quy định pháp lý Kiểm toán Nhà nước, nhưng cần sớm có những quy định mang tính pháp lý cho kế toán – kiểm toán độc lập và kiểm toán nội bộ.
Hai là, hội viên và tổ chức nghề nghiệp kế toán – kiểm toán, cần tham gia tích cực để tạo lập môi trường và triển khai các biện pháp phù hợp để đảm bảo chất lượng thông tin kinh tế tài chính, đảm bảo hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị và năng lực cạnh tranh.
Hội viên rất vui mừng về sự tăng trưởng phát triển kinh tế và sự ổn định vĩ mô của nền kinh tế, nhưng chưa thật yên tâm về năng suất lao động, về hiệu quả đầu tư và hiệu quả kinh doanh. Vì vậy, tổ chức nghề nghiệp kế toán – kiểm toán cần đề xuất các giải pháp cụ thể, động viên khích lệ và tạo điều kiện để các doanh nghiệp, các nhà kế toán – kiểm toán hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất lao động, giảm bớt chi phí hao phí, nâng cao hiệu quả kinh doanh và hiệu quả đầu tư. Đặc biệt, hỗ trợ và tạo điều kiện đưa nền tảng số, chuyển đổi số vào quản trị và điều hành kinh doanh trong thực hiện kế toán số – kiểm toán số tại các đơn vị.
Ba là, thị trường dịch vụ kế toán và kiểm toán đã hình thành, nhưng quy mô còn nhỏ, chưa tương xứng quy mô nền kinh tế. Doanh nghiệp có vốn nước ngoài còn nắm thị phần lớn. Tổ chức nghề nghiệp cần kiến nghị với Nhà nước có chính sách phát triển mạnh thị trường dịch vụ kế toán – kiểm toán, nâng cao chất lượng dịch vụ kế toán – kiểm toán cung cấp cho nền kinh tế, hỗ trợ đắc lực và tư vấn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam trong quản trị kinh doanh, lập báo cáo tài chính, kê khai thuế và thực hiện các nghĩa vụ với Nhà nước.
Chính phủ cần có chính sách khuyến khích tăng thị phần dịch vụ kế toán – kiểm toán, do các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp phát triển và tăng cường nguồn nhân lực trong lĩnh vực dịch vụ nói chung, dịch vụ kế toán – kiểm toán nói riêng.
Bốn là, tổ chức nghề nghiệp kế toán và kiểm toán Việt Nam đã có vị thế, không chỉ ở Việt Nam mà cả trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên, Hiệp hội và các hội thành viên hoạt động còn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc, còn nhiều hạn chế chưa hoàn toàn đúng nghĩa của tổ chức nghề nghiệp như các hội nghề nghiệp kế toán – kiểm toán trong khu vực và trên thế giới.
Hiệp hội cần kiến nghị với Nhà nước quan tâm tạo điều kiện thuận lợi hơn về cơ chế, chính sách và điều kiện để tổ chức nghề nghiệp có cơ hội và điều kiện thực hiện các chức năng tư vấn khoa học và phản biện xã hội, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực và thực hiện một số dịch vụ công.
Hiệp hội cần tiếp tục đề nghị với Bộ Tài chính để được nhận lại nhiệm vụ đăng ký hành nghề kế toán – kiểm toán đã được Cố Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải ký quyết định cho phép đảm nhiệm trong thời gian từ 2005 đến 2016 và tiếp tục chuyển giao nhiệm vụ dịch vụ công theo lộ trình ghi trong Quyết định số 47/QĐ-BTC năm 2005.
Hiệp hội cần quan tâm và có giải pháp phát triển, đề cao vai trò của tổ chức nghề nghiệp kế toán – kiểm toán, nâng cao năng lực để sẵn sàng đảm nhiệm đầy đủ vai trò, chức năng của tổ chức nghề nghiệp theo thông lệ quốc tế trong nền kinh tế thị trường, hội nhập thành công vào nền kinh tế khu vực và thế giới.
Nền kinh tế Việt Nam đang trong quá trình hồi phục và phát triển mạnh mẽ. Các hội viên với trách nhiệm và tình yêu nghề nghiệp, đã và sẽ tiếp tục góp phần phát triển kinh tế và lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia. Hiệp hội các nhà kế toán và kiểm toán Việt Nam, sự tin tưởng và ý thức trách nhiệm trước nhân dân và đất nước.
