ThS. Nguyễn Quỳnh Châm*
(*Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội).
Nhận: 01/02/2024
Biên tập: 02/02/2024
Duyệt đăng: 02/03/2024
Tóm tắt
Nghiên cứu này xem xét kinh nghiệm của các quốc gia, như Malaysia, Hàn Quốc và Thái Lan trong việc tăng cường tính minh bạch thông tin báo cáo tài chính (BCTC) tại các ngân hàng thương mại (NHTM) và rút ra bài học cho Việt Nam trong thời gian tới. Bằng cách sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, như phương pháp tổng hợp, phương pháp hồi quy và diễn giải, nghiên cứu đã chỉ ra những bài học kinh nghiệm quan trọng, bao gồm: tuân thủ các chuẩn mực BCTC quốc tế; tăng cường giám sát theo quy định; giải quyết các giao dịch tài chính phức tạp, cũng như thúc đẩy quản trị doanh nghiệp và đạo đức. Bằng cách áp dụng những bài học này, Việt Nam có thể thúc đẩy ngành ngân hàng lành mạnh và linh hoạt, thu hút đầu tư và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững.
Từ khóa: báo cáo tài chính, ngân hàng thương mại, tính minh bạch thông tin.
Abstract
This study examines the experience of countries such as Malaysia, South Korea and Thailand in enhancing the transparency of financial reporting information at commercial banks and draws lessons for Vietnam in the coming time. By using qualitative research methods, such as synthesis, regression, and interpretation, the study pointed out important lessons learned, including: Compliance with international financial reporting standards; strengthening regulatory oversight; addressing complex financial transactions as well as promoting corporate governance and ethics. By applying these lessons, Vietnam can promote a healthy and resilient banking industry, attract investment, and support sustainable economic growth.
Keywords: Financial statements, commercial banks, information transparency.
JEL Classifications: M00, M10, M19.
DOI: https://doi.org/10.59006/vnfa-jaa.03202417
- Giới thiệu
Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng và phát triển kinh tế đáng kể trong những năm gần đây, trong đó ngành Ngân hàng đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ sự phát triển kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, việc đảm bảo tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM vẫn còn là một thách thức. Trong một nghiên cứu của Hiệp hội các nhà điều tra gian lận được chứng nhận (ACFE) của Hoa Kỳ có tiêu đề “Báo cáo cho các quốc gia” xem xét tác động của gian lận nghề nghiệp thường liên quan đến thao túng BCTC và các hoạt động không minh bạch. Theo Báo cáo năm 2020 của ACFE, tổn thất trung bình do gian lận BCTC gây ra là 954.000 USD cho mỗi trường hợp, với một số trường hợp dẫn đến thiệt hại hàng triệu hoặc thậm chí hàng tỷ đô la. Trong quá khứ, ngành Ngân hàng Việt Nam đã phải đối mặt với các vấn đề liên quan đến nợ xấu, hoạt động quản lý rủi ro yếu kém và các tiêu chuẩn công bố thông tin chưa đầy đủ (Phạm Huy Hùng, 2023). Những thách thức này đã làm dấy lên mối quan ngại về độ tin cậy và tính minh bạch của các thông tin tài chính do ngân hàng cung cấp, dẫn đến sự xói mòn niềm tin của các bên liên quan.
Minh bạch thông tin BCTC của NHTM đề cập đến mức độ ngân hàng công bố thông tin tài chính trung thực, đáng tin cậy và toàn diện cho các bên quan tâm, bao gồm cơ quan quản lý, nhà đầu tư, người gửi tiền và công chúng. BCTC minh bạch cung cấp sự thể hiện rõ ràng và chính xác về tình hình tài chính, hiệu quả hoạt động và hồ sơ rủi ro của ngân hàng, cho phép các bên liên quan đưa ra quyết định đúng đắn, đánh giá sự ổn định và lành mạnh của ngân hàng. Tính minh bạch của thông tin BCTC đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy niềm tin, hiệu quả thị trường và đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã thực hiện nhiều giải pháp, nhằm tăng cường tính minh bạch trong lĩnh vực ngân hàng. Đồng thời, triển khai nhiều quy định và hướng dẫn, chẳng hạn như Quyết định số 16/2007/QĐ-NHNN ngày 18/04/2007 của Ngân hàng Nhà nước ban hành chế độ BCTC đối với các tổ chức tín dụng, được sửa đổi, bổ sung bởi các thông tư, như: Thông tư số 49/2014/TT-NHNN ngày 31/12/2014; Thông tư số 22/2007/TT-NHNN ngày 29/12/2017 và Thông tư số 27/2021/TT-NHNN ngày 31/12/2021, quy định các yêu cầu về BCTC của các NHTM. Những biện pháp này nhằm mục đích nâng cao chất lượng và tính nhất quán của thông tin tài chính được các NHTM công bố. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, song mức độ minh bạch giữa các ngân hàng ở Việt Nam còn có sự khác nhau, trong đó một số NHTM có quy mô lớn thể hiện thực tiễn công bố thông tin minh bạch hơn. Có trường hợp báo cáo không đầy đủ hoặc BCTC thiếu rõ ràng, áp dụng chuẩn mực kế toán không nhất quán (Hoàng Minh Phong, 2022). Hơn nữa, sự phức tạp của các công cụ và giao dịch tài chính, chẳng hạn như hoạt động ngoại bảng và giao dịch với các bên liên quan đã đặt ra những thách thức đối với tính minh bạch và công bố thông tin của các NHTM.
Những năm gần đây, mối quan tâm nghiên cứu về minh bạch thông tin BCTC của các NHTM tại Việt Nam ngày càng được quan tâm. Một số nghiên cứu đã xem xét các khía cạnh khác nhau của vấn đề này, bao gồm chất lượng BCTC (Lý Nguyễn Ngọc Thảo & Hoàng Thị Nga, 2021; Trần Thị Kim Thúy, 2019), tác động của tính minh bạch đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng (Nguyen và cộng sự, 2020), cũng như vai trò của khung pháp lý và thông lệ quản trị đến tính minh bạch thông tin BCTC (Nguyen & Nguyen, 2022). Những nghiên cứu này đã làm sáng tỏ và cung cấp những hiểu biết sâu sắc có giá trị về nhiều khía cạnh để cải thiện tính minh bạch trong ngành ngân hàng Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn rất cần các nghiên cứu hướng đến việc tìm hiểu kinh nghiệm của các quốc gia khác trong việc nâng cao thành công tính minh bạch thông tin BCTC trong lĩnh vực ngân hàng.
Do vậy, nghiên cứu này được thực hiện bằng cách xem xét kinh nghiệm của các quốc gia như Malaysia, Hàn Quốc và Thái Lan trong việc nâng cao tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM. Qua đó, có thể rút ra bài học, giúp Việt Nam xác định các phương pháp tiếp cận hiệu quả và điều chỉnh các chiến lược cũng như sáng kiến của mình nhằm tăng cường tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM, đáp ứng kỳ vọng của Việt Nam nhằm hội nhập sâu hơn nữa lĩnh vực ngân hàng vào nền kinh tế toàn cầu.
- Lợi ích của việc minh bạch thông tin BCTC của các NHTM
Cải thiện tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM ở Việt Nam có thể mang lại một số lợi ích đáng kể cho các bên liên quan, cụ thể như sau:
Cải thiện niềm tin của nhà đầu tư
Tính minh bạch được nâng cao tạo niềm tin cho các nhà đầu tư cả trong và ngoài nước. Khi các bên liên quan có quyền truy cập vào thông tin tài chính chính xác và đáng tin cậy, họ có thể đánh giá tình hình tài chính, hiệu quả hoạt động và rủi ro liên quan đến các NHTM. Sự tự tin ngày càng tăng này thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển thị trường vốn và kích thích tăng trưởng kinh tế.
Liu (2022) đã thực hiện một nghiên cứu, nhằm xem xét mối liên hệ giữa tính minh bạch của BCTC và niềm tin của nhà đầu tư vào các NHTM ở Trung Quốc và Brazil. Nghiên cứu khám phá mức độ mà các hoạt động minh bạch trong lĩnh vực ngân hàng của các quốc gia này đóng góp vào niềm tin của nhà đầu tư và sự ổn định của thị trường. Kết quả nghiên cứu tìm thấy, mối quan hệ tích cực đáng kể giữa tính minh bạch của BCTC và niềm tin của nhà đầu tư ở cả Trung Quốc và Brazil. BCTC minh bạch, bao gồm việc trình bày BCTC rõ ràng, công bố toàn diện các yếu tố rủi ro và tuân thủ các chuẩn mực kế toán, giúp nâng cao niềm tin của nhà đầu tư và giảm tình trạng bất cân xứng thông tin. Nghiên cứu cũng tiết lộ rằng, tác động của tính minh bạch đến niềm tin của nhà đầu tư ở Trung Quốc mạnh hơn so với Brazil, có thể là do những nỗ lực không ngừng của Trung Quốc nhằm cải thiện các tiêu chuẩn báo cáo và giám sát theo quy định.
Cải thiện hiệu quả của các quyết định kinh tế
Chen (2020) đã thực hiện một nghiên cứu, nhằm so sánh lợi ích của việc minh bạch BCTC trong các NHTM giữa Hoa Kỳ và Ấn Độ. Nghiên cứu xem xét mức độ ảnh hưởng của tính minh bạch đến hiệu quả của các quyết định kinh tế được đưa ra bởi các bên liên quan, bao gồm các nhà đầu tư, người cho vay và cơ quan quản lý ở hai quốc gia này. Nghiên cứu cho thấy, tính minh bạch trong BCTC đóng một vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của các quyết định kinh tế được đưa ra bởi các bên liên quan ở cả Hoa Kỳ và Ấn Độ. Thực hành BCTC minh bạch, chẳng hạn như BCTC chính xác và công bố toàn diện các rủi ro, cũng như tuân thủ các chuẩn mực kế toán và nâng cao khả năng của các bên liên quan trong việc đánh giá tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của các NHTM. Điều này dẫn đến các quyết định đầu tư sáng suốt hơn, đánh giá rủi ro tín dụng được cải thiện và giám sát quy định hiệu quả. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng, tính minh bạch thúc đẩy niềm tin và sự tín nhiệm giữa các bên liên quan, tác động tích cực đến sự ổn định của thị trường và thu hút dòng vốn đầu tư.
BCTC minh bạch trao quyền cho các bên liên quan đưa ra quyết định phù hợp. Nhà đầu tư có thể đánh giá khả năng sinh lời, khả năng thanh toán và tính thanh khoản của ngân hàng, giúp họ phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả. Các chủ nợ và người cho vay có thể đánh giá uy tín tín dụng và mức độ rủi ro của ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho các quyết định cho vay tốt hơn. Cơ quan quản lý có thể theo dõi sự ổn định tài chính của ngành ngân hàng và đưa ra các biện pháp kịp thời để giảm thiểu rủi ro.
Đánh giá và quản lý rủi ro
BCTC minh bạch cho phép các bên liên quan xác định và đánh giá rủi ro liên quan đến NHTM. Cơ quan quản lý có thể giám sát các chỉ số rủi ro chính, như mức độ an toàn vốn, chất lượng tài sản và tính thanh khoản để đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính (Lee, 2019). Các chủ nợ và nhà đầu tư có thể đánh giá rủi ro tín dụng và đầu tư, cho phép họ đưa ra quyết định đúng đắn trong việc quản lý rủi ro của mình (Martinez, 2023).
Nâng cao hiệu quả thị trường
Tăng cường tính minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả thị trường bằng cách giảm tình trạng bất cân xứng thông tin. Khi các bên liên quan có quyền truy cập vào thông tin tài chính đáng tin cậy, điều đó sẽ thúc đẩy việc định giá các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng một cách công bằng và hiệu quả. Ngược lại, điều này sẽ thúc đẩy cạnh tranh, cải thiện tính thanh khoản của thị trường và tạo điều kiện phân bổ vốn tốt hơn, mang lại lợi ích cho cả ngân hàng và nền kinh tế nói chung (Kim, 2018; Santos, 2020).
Trách nhiệm giải trình và quản trị doanh nghiệp
Cải thiện tính minh bạch, thúc đẩy trách nhiệm giải trình và tăng cường thực tiễn quản trị doanh nghiệp trong các NHTM. Đồng thời, thúc đẩy hành vi đạo đức, tính chính trực và việc ra quyết định có trách nhiệm của ban quản lý ngân hàng. BCTC minh bạch nâng cao vai trò giám sát của hội đồng quản trị, ủy ban kiểm toán và các bên liên quan khác, đảm bảo rằng các ngân hàng hoạt động vì lợi ích tốt nhất của tất cả các bên liên quan (Chen, 2022; Müller, 2023).
Niềm tin và danh tiếng
BCTC minh bạch giúp tạo dựng niềm tin và nâng cao uy tín của các NHTM. Khi các ngân hàng cung cấp thông tin tài chính chính xác và đáng tin cậy một cách nhất quán, điều đó sẽ tạo nên một hồ sơ theo dõi về tính minh bạch và liêm chính. Điều này tạo dựng niềm tin với khách hàng và nhà đầu tư, cơ quan quản lý và các bên liên quan khác, góp phần xây dựng mối quan hệ lâu dài và tăng trưởng bền vững (Mattei & Platikanova, 2015). Qua đó, đóng góp vào danh tiếng chung của ngành ngân hàng.
Tăng cường khả năng tiếp cận vốn
Tăng cường tính minh bạch, thu hút vốn và cải thiện khả năng tiếp cận nguồn vốn cho các NHTM. Các nhà đầu tư và người cho vay có nhiều khả năng cung cấp vốn cho các ngân hàng hơn với các thông lệ BCTC minh bạch. Khả năng tiếp cận vốn này cho phép các ngân hàng mở rộng hoạt động, đầu tư vào các cơ hội tăng trưởng và hỗ trợ sự phát triển của nền kinh tế rộng lớn hơn (Schmidt, 2016).
- Kinh nghiệm của một số quốc gia trong việc nâng cao tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM
3.1. Tại Malaysia
Malaysia đã có những bước tiến đáng kể trong việc tăng cường tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM, điều này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư, tạo điều kiện tiếp cận thị trường vốn và củng cố thị trường tài chính. Một số chiến lược và sáng kiến đã được chính phủ và các cơ quan hữu quan Malaysia thực hiện, có thể kể đến như sau:
Một trong những chiến lược quan trọng được Malaysia áp dụng là thành lập Ủy ban Chuẩn mực Kế toán Malaysia (MASB) vào năm 1995. MASB chịu trách nhiệm phát triển và thực thi các chuẩn mực kế toán cho các ngân hàng và các đơn vị khác ở Malaysia. Để đảm bảo tính nhất quán và có thể so sánh được, MASB đã thông qua Chuẩn mực BCTC của Malaysia (MFRS), điều chỉnh chúng hài hòa với Chuẩn mực BCTC Quốc tế (IFRS). Sự liên kết này với các tiêu chuẩn được quốc tế công nhận, không chỉ cải thiện chất lượng BCTC mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư và tài trợ quốc tế.
Ngoài MASB, Malaysia đã ban hành Đạo luật BCTC, quy định việc lập và công bố BCTC theo IFRS. Đạo luật này cũng thành lập Tổ chức BCTC, để giám sát việc phát triển và thực thi các chuẩn mực kế toán. Các biện pháp quản lý này đã cung cấp một khuôn khổ vững chắc cho việc công bố BCTC, đảm bảo rằng các ngân hàng tuân thủ các thông lệ kế toán được chuẩn hóa và công bố thông tin cho các bên liên quan.
Tuy nhiên, Malaysia cũng gặp phải các thách thức trong quá trình thực hiện các sáng kiến minh bạch. Một trong những thách thức chính là sự thiếu nhận thức và hiểu biết về chuẩn mực kế toán giữa các ngân hàng và các bên liên quan. Để giải quyết vấn đề này, Ủy ban Chứng khoán Malaysia (SC) đã hợp tác với các cơ quan trong ngành, chẳng hạn như Viện Kế toán Malaysia (MIA) để tiến hành các chương trình và hội thảo đào tạo sâu rộng. Những sáng kiến này nhằm nâng cao kiến thức và sự tuân thủ của các ngân hàng với các chuẩn mực kế toán, đảm bảo rằng họ chuẩn bị và công bố thông tin tài chính một cách chính xác.
Hơn nữa, sự phức tạp của các công cụ và giao dịch tài chính trong các NHTM đặt ra thách thức trong việc cải thiện tính minh bạch. Malaysia giải quyết thách thức này bằng cách cung cấp hướng dẫn toàn diện và làm rõ các yêu cầu báo cáo đối với các công cụ phức tạp. Chẳng hạn, SC đã ban hành hướng dẫn về công bố các công cụ tài chính phái sinh, đảm bảo rằng các ngân hàng cung cấp thông tin chi tiết về bản chất, định giá và rủi ro liên quan đến các công cụ này. Hướng dẫn này đã giúp các ngân hàng cải thiện tính minh bạch của BCTC và cho phép các bên liên quan đánh giá các rủi ro và rủi ro tiềm ẩn.
Kết quả của việc tăng cường minh bạch tài chính trong các NHTM ở Malaysia là rất đáng kể.
Thứ nhất, nó đã làm tăng niềm tin của nhà đầu tư. Sự minh bạch thông tin BCTC cho phép các nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt về khoản đầu tư của mình. Họ có thể đánh giá tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng, đánh giá rủi ro và xác định lợi tức đầu tư tiềm năng. Niềm tin ngày càng tăng đã thu hút cả nhà đầu tư trong và ngoài nước, dẫn đến cải thiện khả năng tiếp cận thị trường vốn và tăng tính thanh khoản cho các ngân hàng.
Thứ hai, việc tăng cường minh bạch tài chính đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc đánh giá rủi ro và ra quyết định tốt hơn. Các bên liên quan, bao gồm cơ quan quản lý và chủ nợ có thể phân tích BCTC của ngân hàng hiệu quả hơn, xác định các rủi ro và lỗ hổng tiềm ẩn và thực hiện các biện pháp thích hợp để giảm thiểu chúng. Thông tin tài chính kịp thời và chính xác, cho phép thực hành quản lý rủi ro tốt hơn, giảm khả năng xảy ra khủng hoảng tài chính và tăng cường sự ổn định của hệ thống tài chính.
Thứ ba, các sáng kiến minh bạch ở Malaysia đã có tác động rộng hơn đến lĩnh vực tài chính. Sự sẵn có của thông tin tài chính minh bạch và đáng tin cậy đã tạo điều kiện thuận lợi cho thị trường hoạt động hiệu quả bằng cách giảm sự bất cân xứng thông tin. Ngược lại, điều này đã dẫn đến việc phân bổ vốn công bằng và hiệu quả hơn, mang lại lợi ích cho cả ngân hàng và nền kinh tế nói chung. Ngoài ra, tính minh bạch được nâng cao đã hỗ trợ việc phát triển khuôn khổ quản trị doanh nghiệp mạnh mẽ, thúc đẩy trách nhiệm giải trình, tính liêm chính và thực hành đạo đức trong các ngân hàng.
Chẳng hạn, các tác động thực tế của việc tăng cường minh bạch tài chính ở Malaysia thông qua việc xem xét kinh nghiệm của CIMB Group Holdings trong đại dịch COVID-19. CIMB, một trong những tập đoàn ngân hàng lớn nhất Malaysia, đã thể hiện cam kết minh bạch bằng cách tiết lộ kịp thời thông tin chi tiết liên quan đến tác động của đại dịch đối với hoạt động tài chính của ngân hàng. Ngân hàng đã cung cấp dữ liệu toàn diện về việc tạm hoãn cho vay, dự phòng cho các khoản lỗ tín dụng tiềm ẩn và tác động tổng thể đến lợi nhuận. Mức độ minh bạch này cho phép các nhà đầu tư và cơ quan quản lý đánh giá khả năng phục hồi của CIMB và đưa ra quyết định kinh tế phù hợp. Việc công bố thông tin minh bạch đã giúp duy trì niềm tin của thị trường và hỗ trợ CIMB tiếp cận thị trường vốn khi cần thiết, góp phần ổn định tài chính của ngân hàng trong giai đoạn đại dịch vừa qua.
3.2. Tại Hàn Quốc
Do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng châu Á, dòng vốn đầu tư nước ngoài chảy ra khỏi Hàn Quốc đáng kể, do nợ nước ngoài cao hơn so với dự trữ quốc gia, đặc biệt là liên quan đến nợ ngắn hạn. Điều này dẫn đến nhiều công ty phá sản kể từ đầu năm 1997, làm xói mòn niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Nguyên nhân cơ bản của tình trạng này có thể là do sự yếu kém về cơ cấu trong nền kinh tế, thực tiễn quản trị doanh nghiệp lỏng lẻo và thiếu hệ thống giám sát hiệu quả để đảm bảo trách nhiệm giải trình và tính minh bạch trong việc công bố thông tin BCTC của các tổ chức.
Nghiên cứu của Rahman (1998) đã lập luận rằng, việc nước này áp dụng không đầy đủ các chuẩn mực kế toán quốc tế đã có tác động bất lợi đến tính minh bạch của BCTC do doanh nghiệp và ngân hàng cung cấp, khiến các BCTC không được cung cấp kịp thời và hữu ích đối với các bên liên quan. Để đối phó với khủng hoảng, Chính phủ Hàn Quốc đã thực hiện một loạt cải cách nhằm đạt được 02 mục tiêu chính: làm sạch bảng cân đối của các tổ chức tài chính và tái cơ cấu hệ thống tài chính mà trọng tâm là các NHTM. Các mục tiêu này được theo đuổi thông qua các hướng chính, sau: (i) tăng cường khung pháp lý và quản lý liên quan đến kế toán và kiểm toán, (ii) khôi phục sự ổn định và chức năng của các tổ chức tài chính; và (iii) tăng cường giám sát tài chính để đảm bảo an toàn và thúc đẩy tính minh bạch của thông tin tài chính.
Chính phủ và các cơ quan quản lý tại Hàn Quốc đã ban hành và nâng cao các quy định, hướng dẫn chi phối việc lập và công bố BCTC của các NHTM. Các quy định này bao gồm các yêu cầu về định dạng báo cáo được chuẩn hóa, các chuẩn mực kế toán cụ thể và tiêu chí công bố thông tin. Bên cạnh đó, Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc đã yêu cầu công bố thông tin nghiêm ngặt hơn đối với các NHTM. Điều này liên quan đến việc yêu cầu công bố thông tin tài chính kịp thời và toàn diện, bao gồm các tỷ số tài chính quan trọng, mức độ rủi ro, danh mục cho vay và cơ cấu quản trị. Mục tiêu đảm bảo rằng, các nhà đầu tư, các bên liên quan và công chúng có thể tiếp cận thông tin chính xác và phù hợp về tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của các NHTM. Ngoài ra, Ủy ban Chuẩn mực kế toán Hàn Quốc cũng bắt buộc các NHTM áp dụng các chuẩn mực kế toán được quốc tế công nhận, như IFRS hoặc GAAP. Các tiêu chuẩn này cung cấp một khuôn khổ chung cho BCTC, tăng cường khả năng so sánh và minh bạch giữa các ngân hàng và khu vực pháp lý khác nhau. Hơn nữa, chính phủ và Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hành quản trị doanh nghiệp hiệu quả trong các NHTM, như yêu cầu thành lập các ủy ban hội đồng quản trị độc lập, chẳng hạn ủy ban kiểm toán để giám sát BCTC và kiểm soát nội bộ. Các khuôn khổ quản trị hiện đại, có thể góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong việc công bố BCTC.
3.3. Tại Thái Lan
Tại Thái Lan đã thực hiện một số sáng kiến, nhằm nâng cao tính minh bạch thông tin tài chính của các NHTM giúp tăng cường trách nhiệm giải trình và niềm tin của nhà đầu tư, cụ thể như sau:
Áp dụng IFRS
Thái Lan đã và đang từng bước áp dụng IFRS để điều chỉnh các thông lệ BCTC của mình cho phù hợp với các tiêu chuẩn toàn cầu. Quá trình chuyển đổi này đã cho phép các ngân hàng Thái Lan cung cấp thông tin tài chính minh bạch và có thể so sánh được hơn. Ví dụ, Kasikornbank – một trong những NHTM lớn nhất Thái Lan đã triển khai thành công IFRS, giúp cải thiện tính minh bạch và cung cấp BCTC toàn diện hơn.
Tăng cường khung pháp lý
Ban Giám sát thị trường Vốn của Thái Lan đã ban hành các quy định, nêu rõ các yêu cầu công bố thông tin BCTC của các NHTM niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thái Lan (SET). Những thông báo này bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau, như thể thức, nội dung và tiến trình báo cáo thông tin tài chính. Ngoài ra, Ngân hàng Thái Lan (BOT) ban hành các quy định và hướng dẫn chi tiết nội dung báo cáo và công bố thông tin tài chính của các NHTM. Các quy định này bao gồm các lĩnh vực như chuẩn mực kế toán, phân loại tài sản và nợ phải trả, trích lập dự phòng và công bố BCTC. Đồng thời, BOT tiến hành kiểm tra thường xuyên để đảm bảo tuân thủ các chuẩn mực kế toán và yêu cầu công bố thông tin. Một ví dụ về điều này là khung giám sát dựa trên rủi ro do BOT thực hiện, nhằm đánh giá tình hình tài chính và hồ sơ rủi ro của các ngân hàng, thúc đẩy tính minh bạch và quản lý rủi ro hiệu quả.
Nhấn mạnh vào quản trị doanh nghiệp
Thái Lan đã tập trung vào việc thúc đẩy thực hành quản trị doanh nghiệp lành mạnh tại các NHTM để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Theo quy định của BOT, các ngân hàng đều đã thành lập Ủy ban Kiểm toán độc lập như một thành phần quan trọng trong khuôn khổ quản trị doanh nghiệp của mình. Ủy ban bao gồm các giám đốc độc lập chịu trách nhiệm giám sát BCTC, kiểm soát nội bộ của ngân hàng và việc tuân thủ các chuẩn mực kế toán. Sự hiện diện của Ủy ban Kiểm toán độc lập, giúp tăng cường tính minh bạch và đảm bảo thông tin tài chính được báo cáo chính xác. Bên cạnh đó, các NHTM tại Thái Lan tuân thủ các yêu cầu công bố nghiêm ngặt do các cơ quan quản lý đặt ra, bao gồm của cả BOT. Những yêu cầu này yêu cầu phải công bố thông tin tài chính kịp thời và toàn diện, đảm bảo rằng các bên liên quan có thể tiếp cận thông tin chính xác và cập nhật về hiệu quả hoạt động, rủi ro và tình hình tài chính của ngân hàng. Hơn nữa, hầu hết các NHTM đã thiết lập các nguyên tắc đạo đức hướng dẫn cách ứng xử của nhân viên và ban quản lý. Những hướng dẫn này thúc đẩy hành vi có trách nhiệm và đạo đức, bao gồm việc báo cáo chính xác thông tin tài chính và tránh xung đột lợi ích. Bằng cách tuân thủ các nguyên tắc này, các NHTM ở Thái Lan củng cố cam kết của mình về tính minh bạch và thực hành quản lý có trách nhiệm.
- Bài học rút ra cho việc nâng cao tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM Việt Nam
Qua phân tích kinh nghiệm của Malaysia, Hàn Quốc và Thái Lan trong việc tăng cường tính minh bạch thông tin BCTC tại các NHTM, có thể rút ra một số bài học quý giá cho Việt Nam như sau:
Áp dụng các chuẩn mực quốc tế
Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc điều chỉnh các chuẩn mực kế toán của mình phù hợp với các thông lệ quốc tế tốt nhất, chẳng hạn như IFRS. Sự liên kết này thúc đẩy khả năng so sánh và tính nhất quán trong BCTC, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư xuyên biên giới và nâng cao niềm tin của nhà đầu tư quốc tế.
Tăng cường giám sát quy định
Việc thiết lập một khung pháp lý mạnh mẽ và các cơ quan quản lý chuyên trách giám sát các yêu cầu công bố và BCTC là rất quan trọng. Các cơ quan này nên tiến hành thanh tra thường xuyên và thực thi việc tuân thủ các chuẩn mực kế toán và quy định công bố thông tin. Trong trường hợp của Việt Nam, việc nâng cao vai trò và hiệu quả của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc quản lý BCTC là rất cần thiết.
Giải quyết các giao dịch tài chính phức tạp
Việt Nam cần xây dựng các hướng dẫn chi tiết và yêu cầu cụ thể về công bố các giao dịch tài chính phức tạp, bao gồm các hoạt động ngoại bảng và giao dịch với các bên liên quan. Những hướng dẫn này cần cung cấp chi tiết và rõ ràng cho các ngân hàng về cách báo cáo các giao dịch đó một cách minh bạch, đảm bảo thông tin tài chính chính xác và đáng tin cậy.
Quản trị doanh nghiệp và đạo đức
Thúc đẩy một khuôn khổ quản trị doanh nghiệp hiện đại là điều cần thiết. Việt Nam nên khuyến khích các ngân hàng áp dụng và tuân thủ các thông lệ quản trị doanh nghiệp hợp lý, thúc đẩy trách nhiệm giải trình, tính liêm chính và hành vi có đạo đức. Điều này bao gồm việc thiết lập các cơ chế giám sát của hội đồng quản trị, ủy ban kiểm toán độc lập và tính minh bạch trong chế độ thù lao cho giám đốc điều hành.
Chế tài xử lý vi phạm
Việc thành lập các cơ quan quản lý độc lập, chẳng hạn như ban giám sát kiểm toán, có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc thực thi việc tuân thủ và tiến hành thanh tra, điều tra. Các cơ quan này phải có thẩm quyền thực hiện các biện pháp kỷ luật đối với kiểm toán viên hoặc ngân hàng không đáp ứng các yêu cầu về tính minh bạch. Điều này giúp duy trì tính trung thực của BCTC và đóng vai trò ngăn chặn hành vi không tuân thủ.
- Kết luận
Nghiên cứu kinh nghiệm của các nước như Malaysia, Thái Lan và Hàn Quốc trong việc nâng cao tính minh bạch thông tin BCTC của các NHTM mang lại bài học quý giá cho Việt Nam. Các quốc gia này đã thực hiện các chiến lược như tuân thủ các chuẩn mực BCTC quốc tế, tăng cường giám sát quy định, đầu tư phát triển chuyên môn và thúc đẩy quản trị doanh nghiệp và đạo đức. Bằng cách áp dụng những bài học này, Việt Nam có thể củng cố khu vực ngân hàng, thu hút đầu tư và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế bền vững. Điều quan trọng là Việt Nam phải ưu tiên tính minh bạch, liên tục đánh giá tiến độ và điều chỉnh các chiến lược để đảm bảo cải thiện liên tục các thông lệ BCTC./.
Tài liệu tham khảo
Association of Certified Fraud Examiners (ACFE). (2020). Report to the Nations, Lisbon Financial Publishing House.
Chen, L. (2023). Transparency in Financial Reporting and Economic Decision-Making: A Comparative Study of Commercial Banks in the United States and India. International Journal of Finance and Economics, 12(4), 189-221.
Chen, L. (2022). Transparency in Financial Reporting and Corporate Governance: Evidence from Commercial Banks in China. Journal of Corporate Finance, 23(6), 148-168.
Kim, J. (2022). Financial Reporting Transparency and Market Efficiency: Evidence from Commercial Banks in South Korea. Journal of Financial Economics, 12(3), 175-202.
Lee, S. (2019). The Impact of Financial Reporting Transparency on Risk Assessment and Management: A Study of Commercial Banks in Singapore. Journal of Banking and Risk Management, 8(6), 256-267.
Liu, H. (2022). Enhancing Investor Confidence through Financial Reporting Transparency: Evidence from Commercial Banks in China and Brazil. Journal of Banking and Finance, 16(2), 258-272.
Lý Nguyễn Ngọc Thảo, Hoàng Thị Nga. (2021), Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin BCTC tại các NHTM cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh, Tạp chí Công thương, số 27.
Martinez, A. (2023). Enhancing Risk Assessment and Management through Financial Reporting Transparency: Evidence from Commercial Banks in Mexico. International Journal of Finance and Risk Management, 18(8), 348-350.
Mattei, M. M., & Platikanova, P. (2015). Transparency in Financial Reporting and Trust in Commercial Banks: Evidence from the United States. Journal of Banking and Finance, 26(3), 178-202.
Müller, S. (2023). The Role of Financial Reporting Transparency in Enhancing Accountability and Corporate Governance: A Cross-Country Analysis of Commercial Banks in Germany and the United Kingdom. International Journal of Accounting and Corporate Governance, 14(6), 159-172.
Nguyen, H. T. N., & Nguyen, T. T. (2022). The Impact of Corporate Governance on Bank Performance: Evidence from Vietnamese Banking Sector. Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 6(2), 85-92.
Nguyen, T. T. M., Nguyen, L. H., & Nguyen, T. M. T. (2020). The Impact of Financial Information Transparency on Bank Performance: Evidence from Vietnamese Listed Commercial Banks. Journal of Risk and Financial Management, 13(6), 127.
Phạm Huy Hùng. (2023). Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC của các NHTM Việt Nam do kiểm toán độc lập thực hiện, Luận án Tiến sĩ, Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân.
Rahman, M. Z. (1998). The role of accounting in the East Asian financial crisis: lessons learned. Transnational Corporations, 7, 1-52.
Santos, M. (2023). The Impact of Financial Reporting Transparency on Market Efficiency: A Comparative Study of Commercial Banks in the United States and Germany. International Journal of Finance and Economics, 26(2), 247-260.
Schmidt, M. (2016). Enhancing Trust and Reputation through Financial Reporting Transparency: A Study of Commercial Banks in Germany. Journal of Financial Services Research, 26(7), 268-292.
Trần Thị Kim Thúy. (2019), Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin trên BCTC của các NHTM tại Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.
