Với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường cùng cơ chế chuyển đổi
mô hình các Cty Nhà nước sang mô hình Tổng Cty Nhà nước theo mô hình Cty mẹ- Cty
con. Hiện nay, các Tổng Cty nhà nước ngành xây dựng công trình giao thông của Việt
Nam phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Đặc biệt, quá trình hình thành và
phát triển của các Tổng Cty Nhà nước theo mô hình Cty mẹ – Cty con tại Việt Nam
chủ yếu được hình thành từ việc chuyển đổi và sắp xếp lại từ các DN Nhà nước.

Với sự ra đời của chuẩn mực kế toán VAS 25. Là quy định và hướng dẫn về các
nguyên tắc và phương pháp lập BCTC hợp nhất của tập đoàn. Gồm nhiều Cty mẹ và kế
toán các khoản đầu tư vào Cty con. Để tạo điều kiện nghiên cứu và lập BCTC thích
hợp nhất được dễ dàng. Ngoài việc áp dụng chuẩn mực số 25 để lập BCTC còn phải áp
dụng các chuẩn mực có liên quan như: Chuẩn mực kế toán VAS 11 “Hợp nhất kinh doanh”,
Chuẩn mực kế toán VAS 07 “Kế toán các khoản đầu tư vào Cty liên kết”, Chuẩn mực
kế toán VAS 08 “Thông tin tài chính về những khoản góp vốn liên doanh”, Chuẩn mực
kế toán VAS 17 “Thuế thu nhập DN”. Việc ban hành các chuẩn mực có liên quan đến
việc lập BCTC thích hợp nhất đã đáp ứng nhu cầu lập BCTC hợp nhất cho các DN hoạt
động theo mô hình Cty mẹ – Cty con. Tuy nhiên, việc ban hành các quy định pháp lý
về kế toán chưa đầy đủ. Do đó, mô hình Tổng Cty Nhà nước theo mô hình Cty mẹ – Cty
con cũng như tổ chức hệ thống BCTC hợp nhất tương đối mới và đang còn nhiều bất
cập. Chất lượng thông tin do các BCTC hợp nhất cung cấp, độ tin cậy chưa cao, chưa
đảm bảo đầy đủ yêu cầu và tính thông dụng để đưa ra các quyết định kinh tế. Vì vậy,
việc hoàn thiện BCTC hợp nhất tại các Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng công trình
giao thông của Việt Nam, là hết sức cần thiết. Do đó để, đáp ứng yêu cầu quản lý,
yêu cầu của BCTC hợp nhất việc hoàn thiện tổ chức hệ thống BCTC hợp nhất tại các
Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng công trình giao thông của Việt Nam phải tuân thủ
một số nguyên tắc cơ bản, cụ thể:    

Hệ thống BCTC hợp nhất cần đảm bảo nguyên
tắc phù hợp 

Hệ thống Kế toán Việt Nam do Nhà nước ban hành và áp dụng thống nhất cho
các DN. Dựa trên cơ chế quản lý kinh tế và các chính sách tài chính của Nhà nước.
Bộ Tài chính đã ban hành chế độ kế toán, chuẩn mực và công bố ban hành các thông
tư hướng dẫn. Do đó, việc hoàn thiện hệ thống BCTC hợp nhất tại các Tổng Cty Nhà
nước phải tôn trọng và tuân thủ các chính sách chế độ tài chính kế toán. Nhằm đảm
bảo chức năng quản lý, giám sát thống nhất của Nhà nước về tổ chức kế toán tại các
Tổng Cty Nhà nước. Vì vậy, tuân thủ nguyên tắc phù hợp để hoàn thiện tổ chức hệ
thống BCTC hợp nhất cần:

– Đảm bảo phù hợp với cơ chế quản lý kinh tế tài chính hiện hành và định
hướng phát triển các Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng công trình giao thông của
Việt Nam.

– Đảm bảo phù hợp yêu cầu hội nhập quốc tế về kinh tế nói chung, về kế toán
nói riêng. Phù hợp với các quy định của Luật, chế độ và các chính sách tài chính
kế toán Việt Nam cũng như các chuẩn mực kế toán quốc tế. Việc hoàn thiện BCTC hợp
nhất, phải quán triệt nguyên tắc phù hợp, để tạo ra sự hài hòa của kế toán Việt
Nam và kế toán các nước trên thế giới.

– Đảm bảo phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh, yêu cầu và trình độ
quản lý của các Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng công trình giao thông của Việt
Nam. Đó là, đặc điểm quản lý kinh doanh của Cty con cổ phần trong Tổng Cty Nhà nước
ngành  xây dựng công trình giao thông của
Việt Nam.

Hệ thống BCTC hợp nhất được xây dựng trên
nguyên tắc kế thừa.

Việt Nam là một nước đang phát triển. Quá trình chuyển đổi các DN nhà nước
sang các Tổng Cty nhà nước theo mô hình Cty mẹ – Cty con còn chậm hơn so với các
nước phát triển trên thế giới. Nhìn chung, các nước phát triển đã xây dựng và vận
hành hệ thống pháp lý về kế toán tương đối hoàn chỉnh. Thông tin được cung cấp trên
BCTC hợp nhất tại các Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng công trình. Bên cạnh việc
cung cấp cho các đối tượng trong lãnh thổ Việt Nam còn cung cấp cho các đối tượng
bên ngoài lãnh thổ. Vì vậy, việc xây dựng hệ thống BCTC hợp nhất tại các Tổng Cty
Nhà nước nói chung và Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng công trình giao thông nói
riêng  cần có sự rút ngắn về khoảng cách Luật,
chế độ, các chuẩn mực kế toán và về BCTC hợp nhất của thế giới. Đồng thời, cũng
đáp ứng yêu cầu cấp thông tin chính xác và kịp thời của các Tổng Cty Nhà nước ngành
xây dựng công trình giao thông. Trong quá trình hoàn thiện cần phải kế thừa, tiếp
thu có chọn lọc các kinh nghiệm tổ chức hệ thống BCTC hợp nhất của các nước phát
triển trên thế giới về những thông lệ chuẩn mực Kế toán Kiểm toán Quốc tế. Đồng
thời, cũng tiếp thu và xây dựng, phát triển những kết quả của Kế toán Việt Nam đã
đạt được để phù hợp với đặc điểm hoạt động của các Tổng Cty Nhà nước ngành xây dựng
công trình giao thông tại Việt Nam.

BCTC hợp nhất phải đảm bảo nguyên tắc tuân
thủ.

Mặc dù, tại các Tổng Cty nhà nước
ngành xây dựng công trình giao thông của Việt Nam có những đặc thù riêng. Tuy nhiên,
khi lập BCTC hợp nhất phải được xây dựng phù hợp Luật Kế toán Việt Nam, 26 chuẩn
mực kế toán và chế độ kế toán hiện hành. Đặc biệt, là chuẩn mực kế toán số 25 “BCTC
hợp nhất và kế toán các khoản đầu tư vào Cty con” kèm Thông tư 23/2005/TT-BTC ngày
30/03/2005 của Bộ Tài chính và chuẩn mực kế toán số 21 “Trình bày BCTC hợp nhất”
được ban hành kèm Thông tư 161/2007/TT-BTC ngày 31/12/2007 của Bộ Tài chính. Vì
vậy, khi lập BCTC hợp nhất cần đảm bảo nguyên tắc tuân thủ Luật pháp, các chuẩn
mực kế toán và các chính sách tài chính kế toán hiện hành của Việt Nam. Cụ thể,
các Tổng Cty cần xây dựng quy chế, quy định chi tiết về mẫu biểu báo cáo, thời hạn
lập và nộp, hệ thống tài khoản tổng hợp, chi tiết thống nhất tại các Cty con phục
vụ lập BCTC hợp nhất.

Bên cạnh đó, khi lập và trình bày
BCTC hợp nhất tại các Tổng Cty xây dựng công trình giao thông cần thống nhất trình
tự lập và các phương pháp cũng như kỹ thuật hợp nhất số liệu tại các Cty con để
BCTC đảm bảo BCTC hợp nhất được phản ánh một cách đầy đủ chính xác và kịp thời.

Hệ thống BCTC
hợp nhất được xây dựng trên nguyên tắc khả thi và hiệu quả.

Việc hoàn thiện hệ thống BCTC hợp
nhất, phải đảm bảo tính khả thi, phải có lộ trình thực hiện hợp lý và đánh giá hiệu
quả mang lại. Có như vậy, BCTC hợp nhất của các Tổng Cty Nhà nước mới đảm bảo việc
cung cấp các thông tin kịp thời, chính xác và hiệu quả, đáp ứng nhu cầu sử dụng
thông tin. Với mục tiêu giảm thiểu chi phí, nâng cao chất lượng thông tin cung cấp
luôn được đặt lên hàng đầu. Vì vậy, khi hoàn thiện hệ thống BCTC hợp nhất phải đảm
bảo có tính khả thi, dễ làm, dễ hiểu với chi phí hợp lý. Để từ đó đảm bảo cung cấp
thông tin chính xác kịp thời và đầy đủ./.

Tài liệu tham khảo

1. Chuẩn mực số 01 “Chuẩn mực chung” Ban hành và công bố theo Quyết định số
165/2002/QĐ-BTC ngày 31/12/2002 của Bộ Tài chính.

2. Chuẩn mực số 25 “BCTC hợp nhất và kế toán khoản đầu tư vào Cty con” Ban hành
và công bố theo  Quyết định số 234/2003/QĐ-BTC
ngày 30/12/2003 của Bộ Tài chính

 3. Ngô Thế Chi, Trương Thị Thủy, Lê Văn
Liên, “Lập BCTC hợp nhất theo chuẩn mực kế toán Việt Nam – VAS25” NXB Tài chính,
Hà Nội.

4. TS. Chúc Anh Tú (2009), “Vận dụng chuẩn mực hợp nhất BCTC để tổ chức hệ thống
BCTC hợp nhất ở Tập đoàn bưu chính viễn thông Việt Nam”, Luận án tiến sĩ Kinh tế,
Học viện tài chính, Hà Nội

5. Tillman T(1996), “A
Critical Analysis of Goodwill Arising from Consolidation and the Varrying Effects
on Financial Statements”, University Microfilms Ltd.

6. Accountants International
Study Group (1973), “Consolidated Financial Statements”.

Ths. Phạm Thị Thúy Hằng

Khoa Kinh tế, Đại học Vinh

Theo Tạp chí Kế toán và Kiểm toán – VAA