Nghiên cứu trao đổi

VỀ KẾ TOÁN GIAO DỊCH BÁN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH TRONG TRƯỜNG HỢP BÁN VÀ THUÊ LẠI LÀ THUÊ HOẠT ĐỘNG

Tiêu đề VỀ KẾ TOÁN GIAO DỊCH BÁN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH TRONG TRƯỜNG HỢP BÁN VÀ THUÊ LẠI LÀ THUÊ HOẠT ĐỘNG Ngày đăng 2016-07-29
Tác giả Admin Lượt xem 4827

(Đăng trên Tạp chí Kế toán và Kiểm toán số T5/2016)

Giao dịch bán và thuê lại tài sản, là một giao dịch ngày càng phổ biến được các doanh nghiệp (DN) sử dụng bởi nó có ưu điểm là vừa đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường, vừa tạo thêm được nguồn vốn hoạt động cho DN. Chuẩn mực kế toán số 06 (VAS 06) – Thuê tài sản ban hành, theo Quyết định 165/2002/QĐ-BTC, ngày 31/12/2002 và Thông tư 105/2003/TT-BTC, ngày 4/11/2003 hướng dẫn thực hiện chuẩn mực này đã đưa ra những hướng dẫn cụ thể cho các giao dịch này. Theo VAS 06, có 2 trường hợp bán và thuê lại là: Giao dịch bán và thuê lại là thuê tài chính và Giao dịch bán và thuê lại là thuê hoạt động. 

Tuy nhiên, giữa các quy định mang tính nguyên tắc trong VAS 06 đối với giao dịch bán và thuê lại là thuê hoạt động và Thông tư 105 còn nhiều điểm mâu thuẫn và chưa thật đầy đủ. Để làm rõ hơn vấn đề này, bài viết đi sâu vào việc giải quyết các tình huống xảy ra trong kế toán giao dịch bán TSCĐ trong trường hợp bán và thuê lại là thuê hoạt động.
Đối với trường hợp, bán và thuê lại là thuê hoạt động, thì hợp đồng thuê lại không có sự chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản, nên thông thường giá bán sẽ được xác định theo giá trị hợp lý. Trong các trường hợp giá bán khác với giá trị hợp lý thì thông thường sẽ kèm theo điều khoản của hợp đồng thuê lại bù đắp sự chênh lệch đó. Do vậy, lãi /lỗ của giao dịch bán này không được ghi nhận như những giao dịch bán thông thường.

Cụ thể, Đoạn 34 của VAS 06, có quy định:
– Nếu giá bán được thỏa thuận ở mức giá trị hợp lý, thì các khoản lỗ hoặc lãi phải được ghi nhận ngay trong kỳ phát sinh.
– Nếu giá bán thấp hơn giá trị hợp lý, thì các khoản lãi hoặc lỗ cũng phải được ghi nhận ngay trong kỳ phát sinh, trừ trường hợp khoản lỗ được bù đắp bằng khoản thuê trong tương lai, ở một mức giá thuê thấp hơn giá thuê thị trường. Trường hợp này, khoản lỗ không được ghi nhận ngay, mà phải phân bổ dần vào chi phí phù hợp với khoản thanh toán tiền thuê, trong suốt thời gian tài sản đó được dự kiến sử dụng.
– Nếu giá bán cao hơn giá trị hợp lý thì khoản chênh lệch cao hơn giá trị hợp lý phải được phân bổ dần vào thu nhập, phù hợp với khoản thanh toán tiền thuê trong suốt thời gian mà tài sản đó được dự kiến sử dụng.

Đồng thời, Đoạn 34 của VAS 06, có quy định:
Đối với thuê hoạt động, nếu giá trị hợp lý tại thời điểm bán và thuê lại tài sản thấp hơn  giá trị còn lại của tài sản, khoản lỗ bằng số chênh lệch giữa giá trị còn lại và giá trị hợp lý phải được ghi nhận ngay trong kỳ phát sinh.

Có thể thấy rằng, theo nguyên tắc này thì chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại của tài sản không phải là lãi /lỗ thực sự trong kỳ mà nó chịu ảnh hưởng của các thỏa thuận về mức giá trong hợp đồng thuê lại chính tài sản đó. Do vậy, theo quan điểm của chúng tôi thì, trong kế toán giao dịch bán và thuê lại là thuê hoạt động, chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị còn lại mới thực sự là lãi /lỗ trong giao dịch bán của kỳ phát sinh. Vì vậy, có thể tổng hợp lại cách xử lý các chênh lệch giữa giá bán, giá trị hợp lý và giá trị còn lại theo 2 trường hợp sau, trong đó lấy giá trị hợp lý làm trung tâm xử lý các chênh lệch:
–  Nếu giá bán bằng với giá trị hợp lý hoặc giá bán thấp hơn giá trị hợp lý nhưng không có được bù đắp bởi khoản thuê trong tương lai ở một mức giá thuê thấp hơn giá thuê thị trường, thì chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại sẽ được ghi nhận ngay vào lãi /lỗ của kỳ phát sinh.
– Nếu giá bán khác với giá trị hợp lý và có sự thỏa thuận giữa 2 bên về tiền thuê tăng hoặc giảm để bù đắp sự chênh lệch đó thì luôn ghi nhận ngay phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị còn lại vào lãi /lỗ của kỳ phát sinh, còn chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá bán sẽ được hoãn lại, để phân bổ dần phù hợp với khoản thanh toán tiền thuê trong suốt thời gian mà tài sản đó được dự kiến sử dụng.

Vận dụng các nguyên tắc được quy định trong VAS 06, chúng ta đưa ra một số trường hợp ví dụ cụ thể như sau: Giả sử, Cty A bán và thuê lại theo phương thức thuê hoạt động một TSCĐHH có nguyên giá 500trđ, giá trị hao mòn lũy kế 100trđ, như vậy giá trị còn lại là 400trđ.

Trường hợp 1: Giá trị hợp lý là 450trđ
a) Giá bán bằng giá trị hợp lý: Ghi nhận ngay khoản lãi là chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại: 450 – 400 = 50
– Nợ TK 811: 400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 450/Có TK 711: 450
b) Giá bán thấp hơn giá trị hợp lý và thuê lại với mức giá thuê bằng giá thuê thị trường
b1) Giá bán là 380trđ, giá trị hợp lý là 450trđ, giá trị còn lại là 400trđ: Ghi nhận ngay khoản lỗ là chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại: 400 – 380 = 20
– Nợ TK 811:400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 380/Có TK 711: 380
b2) Giá bán là 420trđ, giá trị hợp lý là 450trđ, giá trị còn lại là 400trđ: Ghi nhận ngay khoản lãi là chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại: 420 – 400 = 20
– Nợ TK 811: 400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 420/Có TK 711: 420
c) Giá bán thấp hơn giá trị hợp lý và thuê lại với mức giá thuê thấp hơn giá thuê thị trường.
c1) Giá bán là 380trđ, giá trị hợp lý là 450trđ, giá trị còn lại là 400trđ: 
+ Hoãn lại khoản lỗ là chêch lệch giá trị hợp lý và giá bán: 450-  380 = 70
+ Ghi nhận ngay khoản lãi là chêch lệch giá trị hợp lý và giá trị còn lại: 450 – 400 = 50
– Nợ TK 811: 330
Nợ TK 242: 70
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 380/Có TK 711: 380
c2) Giá bán là 420trđ, giá trị hợp lý là 450trđ, giá trị còn lại là 400trđ: 
+ Hoãn lại khoản lỗ là chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá bán: 450 – 420 = 30
+ Ghi nhận ngay khoản lãi là chêch lệch giá trị hợp lý và giá trị còn lại: 450 – 400 = 50
– Nợ TK 811: 370
Nợ TK 242: 30
Nợ TK 214: 100
Có TK 211:500
– Nợ TK liên quan: 420/Có TK 711: 420
d) Giá bán cao hơn giá trị hợp lý và thuê lại với mức giá thuê cao giá thuê thị trường Giá bán là 470trđ, giá trị hợp lý là 450trđ, giá trị còn lại là 400trđ: 
+ Hoãn lại khoản lãi là chênh lệch giữa giá bán cao hơn giá trị hợp lý: 470-450 =20
+ Ghi nhận ngay khoản lãi là chêch lệch giá trị hợp lý và giá trị còn lại: 450- 400 =50
– Nợ TK 811: 400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 470
Có TK 711: 450
Có TK 3387: 20

Trường hợp 2: Giá trị hợp lý là 350trđ
a) Giá bán bằng giá trị hợp lý: Ghi nhận ngay khoản lỗ là chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại: 400 – 350 = 50
– Nợ TK 811: 400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 350/Có TK 711: 350
b) Giá bán thấp hơn giá trị hợp lý và thuê lại với mức giá thuê bằng giá thuê thị trường: 
* Giá bán là 320trđ, giá trị hợp lý là 350trđ, giá trị còn lại là 400trđ: Ghi nhận ngay khoản lỗ là chênh lệch giữa giá bán và giá trị còn lại: 400 – 320 = 80
– Nợ TK 811: 400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan: 320/Có TK 711: 320
c) Giá bán thấp hơn giá trị hợp lý và thuê lại với mức giá thuê thấp hơn giá thuê thị trường
Giá bán là 320trđ, giá trị hợp lý là 350trđ, giá trị còn lại là 400trđ: 
+ Hoãn lại khoản lỗ là chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá bán: 350 – 320 = 30
+ Ghi nhận ngay khoản lỗ là chênh lệch giữa giá trị còn lại và giá trị hợp lý: 400 – 350 = 50 
– Nợ TK 811: 370
Nợ TK 242: 30
Nợ TK 214: 100
Có TK 211:500
– Nợ TK liên quan: 320/Có TK 711: 320
d) Giá bán cao hơn giá trị hợp lý và thuê lại với mức giá thuê cao giá thuê thị trường. Giá bán là 380trđ, giá trị hợp lý là 350trđ, giá trị còn lại là 400trđ: 
+ Hoãn lại khoản lãi là chênh lệch giữa giá bán cao hơn giá trị hợp lý: 380 – 350 = 30
+ Ghi nhận ngay khoản lỗ là chênh lệch giữa giá trị còn lại và giá trị hợp lý: 400 – 350 = 50 
– Nợ TK 811: 400
Nợ TK 214: 100
Có TK 211: 500
– Nợ TK liên quan:380
Có TK 711: 350
Có TK 3387: 30

Trên đây, là một số tình huống cụ thể nhằm làm rõ các vấn đề kế toán liên quan đến việc ghi nhận giao dịch bán TSCĐ trong trường hợp bán và thuê lại là thuê hoạt động. Rất mong sự đóng góp của các nhà khoa học, để hoàn thiện hơn những quy định về kế toán trong hệ thống kế toán Việt Nam về lĩnh vực này./.

Tin tức liên quan

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *