Đánh đố nhà đầu tư

Trongbáo cáo soát xét đối với báo cáo tài chính (BCTC) 6 tháng đầu năm 2011 của CTCPTập đoàn Đại Dương (OGC), đơn vị kiểm toán là Công ty TNHH Deloitte Việt Nam đãđưa ý kiến: “Trên cơ sở công tác soát xét, chúng tôi không thấy có sự kiện nàođể cho rằng BCTC kèm theo không phản ánh trung thực và hợp lý, trên các khíacạnh trọng yếu, tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh và tình hìnhlưu chuyển tiền tệ phù hợp với chuẩn mực kế toán Việt Nam”.

Nhưngsau đó, Deloitte Việt Nam lại “thòng” thêm: “Chúng tôi xin lưu ý tới thuyếtminh số 22, phần thuyết minh BCTC, công ty đã ghi nhận doanh thu, giá vốnchuyển nhượng bất động sản phát sinh từ các hợp đồng góp vốn đầu tư và chia sẻsản phẩm với các nhà đầu tư (NĐT) khác vào BCTC cho kỳ hoạt động từ ngày 1-1đến 30-6.

Tạingày lập báo cáo, các hợp đồng này vẫn đang được thực hiện và chưa chuyển sanghình thức hợp đồng mua bán bất động sản theo các quy định hiện hành. Ban giámđốc đánh giá việc ghi nhận doanh thu từ các hợp đồng này phù hợp với các chínhsách kế toán về ghi nhận doanh thu trình bày tại thuyết minh số 4”.

 NĐTkhông am hiểu về tài chính sẽ cảm giác như đang bị tung hỏa mù khi đọc ý kiếncủa Deloitte Việt Nam,thuộc nhóm Big 4 (4 CTKT hàng đầu thế giới). Nếu căn cứ ở đoạn đầu tiên, có thểtạm hiểu ý kiến của Deloitte Việt Nam dành cho OGC là tốt. Nhưngnếu đã tốt sao lại có đoạn lưu ý phía dưới.

Thẳngthắn mà nói, đoạn lưu ý này không rõ ràng, mang tính đánh đố NĐT. Một ngườibình thường cũng có thể thắc mắc các hợp đồng chưa chuyển sang hình thức hợpđồng mua bán bất động sản của OGC trị giá bao nhiêu trong tổng số hơn 350 tỷđồng doanh thu của công ty? Tại sao Deloitte không đưa ra chi tiết? Rồi cuốicùng cho là phù hợp chính sách kế toán!

Vềmức độ khả tín, rõ ràng báo cáo soát xét không bằng báo cáo kiểm toán. Nhưngđiều đó không có nghĩa CTKT “chơi chữ” mập mờ khó hiểu. Nếu đã tốt thì tốt hẳn,còn lưu ý phải chi tiết rõ ràng.

Trongphần đầu tiên của báo cáo soát xét, phần kính gửi đối tượng đầu tiên được nêura chính là các cổ đông, rồi mới đến HĐQT và ban giám đốc, tức là đặt cổ đônglàm trọng. Liệu Deloitte nói riêng hay các CTKT nói chung có ý thức được tráchnhiệm của mình đối với cổ đông hay không?

Dấu hỏi năng lực?

Trongbáo cáo soát xét BCTC của Công ty chứng khoán (CTCK) Thương mại và Công nghiệpViệt Nam (VIG), đơn vị kiểm toán là Công ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kếtoán và Kiểm toán (AASC), đã đưa ra 2 vấn đề: Thứ nhất, VIG không trích lập dựphòng giảm giá đối với cổ phiếu chưa niêm yết do không có cơ sở để xác định giáthị trường và Ban giám đốc VIG đánh giá các khoản đầu tư này là hợp lý.

Thứhai, do yêu cầu bảo mật của VIG, AASC đã không thu thập được đầy đủ bằng chứngkiểm toán liên quan đến số dư “các khoản phải thu khác”, nên không đủ cơ sở đểđưa ra ý kiến của mình về khoản mục này cũng như ảnh hưởng của chúng tới BCTC.

Từđó, AASC kết luận: “Ngoại trừ ảnh hưởng của những vấn đề nêu trên, chúng tôikhông thấy có sự kiện nào để cho rằng BCTC của VIG không phản ánh trung thực vàhợp lý”.

Việcđưa ra ý kiến của CTKT còn phụ thuộc vào ý đồ chủ quan. Nhưng nếu những khoảnmục trọng yếu chỉ khoảng 10-15% tổng tài sản có thể cho qua được, trong khi trịgiá các khoản phải thu khác của VIG lên đến hơn 250 tỷ đồng, chiếm hơn một nửagiá trị tổng tài sản của VIG (hơn 460 tỷ đồng) là rất nghiêm trọng.

Bởinhững khoản phải thu khác của CTCK trong tình hình hiện nay được xếp vào diện“nợ xấu”, thậm chí nợ có khả năng “mất luôn”. AASC liệu có biết những điều này?Nếu không biết cần xem lại năng lực kiểm toán, còn nếu biết mà cho qua là điềurất đáng ngại.

Mộtchuyện nữa là từ ngày 7-12, CTCK SME (SME) rơi vào diện bị kiểm soát và chỉđược giao dịch trong phiên thứ sáu hàng tuần do liên tục mất thanh khoản. Dùvậy trong BCTC bán niên của SME, Công ty TNHH Kiểm toán Kreston ACA Việt Namvẫn đưa ra ý kiến: “BCTC của SME phản ánh trung thực và hợp lý trên các khíacạnh trọng yếu, tình hình tài chính của công ty”.

Chuyệnmất thanh khoản đến khi lộ ra bên ngoài cần cả một quá trình chứ không phải độtnhiên mà có. Vì vậy, NĐT có quyền đặt câu hỏi CTKT cho SME liệu đã làm hếttrách nhiệm? Bị che mắt hay năng lực có hạn?

Lựa chọn CTKT phải “biết người, biết ta”

Trongnhóm các CTCK thuộc top 10 của thị trường, việc chọn lựa các CTKT cũng đáng suyngẫm. Trong khi SSI, HCM chọn các CTKT thuộc nhóm Big 4 – Ernst & Young,thì VND (CTCK VNDirect) lại chọn Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn có “gắn”thương hiệu Baker Tilly A&C khiến NĐT không biết rõ đây là công ty “Tây”hay “ta” và thương hiệu này lớn như thế nào.

Haytrường hợp của CTCK Sacombank (SBS) đã được ĐTTC đề cập trong bài viết gần đâyvề “những cục nợ khó hiểu” lại chọn Công ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kếtoán và Kiểm toán Phía Nam (AASCS) kiểm toán. Không rõ AASCS có hơn gì AASC(công ty đã kiểm cho VIG) ngoài chữ S hay không?

Thờilàm ăn “ngon lành” SBS đã chọn PricewaterhouseCoopers thuộc Big 4 kiểm toán(năm 2009, 2010). Nay công ty gặp khó khăn phải tiết giảm chi phí, nhưng khôngcó nghĩa không đủ tiền thuê CTKT “xịn”, vì nếu có tốn kém hơn đây cũng là cáchđể bảo vệ thương hiệu, giá trị và sự minh bạch của mình. Nhiều NĐT thắc mắcviệc SBS thay vì chọn Big 4 lại chọn một CTKT trong nước là có ý khác, chứkhông phải do chi phí cao?

Quachuyện chọn kiểm toán nào cho “xứng”, có thể thấy đây là thực trạng chung củanhiều doanh nghiệp chứ không riêng các CTCK. Lấy thí dụ trường hợp của Sudico(SJS), một đại gia trong lĩnh vực bất động sản hiện đang gặp khó khăn.

Thựchiện soát xét BCTC bán niên 2011 cho SJS là CTKT và Định giá Việt Nam (thànhviên hãng kiểm toán quốc tế BKR International). SJS có 6 công ty con và hàngchục khoản đầu tư dài hạn, đầu tư vào công ty liên kết. Tức để kiểm tra chínhxác lãi lỗ, giá trị tăng giảm những khoản đầu tư của SJS là điều không đơn giản.

Bởicông ty con, công ty liên kết là nơi mập mờ nhất và rủi ro nhất đối với tìnhhình tài chính của doanh nghiệp. Theo tìm hiểu của ĐTTC, nhân viên kiểm toánrất ngại khi gặp công ty con chứ không phải các khoản đầu tư cổ phiếu có thểxác định thông qua giá thị trường.

Theohợp đồng kiểm toán được ký kết với doanh nghiệp, nếu CTKT nhận kiểm BCTC hợpnhất, sẽ kiểm luôn công ty con. Nhưng nếu doanh nghiệp giấu số liệu của công tycon, CTKT nếu “có gan” có thể yêu cầu chi tiết, còn nếu để “giữ mối” hay có ýđịnh thỏa hiệp nào đó, sẽ rất khó bóc tách chính xác tình hình tài chính.

 Thái Ca- Minh Hà

(Theo Sài Gòn đầu tư tài chính)