Không ít
doanh nghiệp đang phải đóng một mức thuế thu nhập doanh nghiệp cao hơn số lợi
nhuận thực tế có được. Theo ông Ved P.Gandhi, chuyên gia thuế quốc tế, “vốn
mỏng” là tình trạng doanh nghiệp hoạt động chủ yếu dựa vào vốn đi vay, trong
khi tỷ lệ vốn tự có rất ít. Điều bất bình đẳng ở chỗ, trong khi doanh nghiệp đi
vay tín dụng ngân hàng được khấu trừ chi phí lãi vay khi tính thuế thu
nhập doanh nghiệp, thì các doanh nghiệp khác, do không tiếp cận được vốn vay
ngân hàng, nên phải đi vay vốn từ bạn bè, người thân, lại không được áp dụng cơ
chế này. Cụ thể, cơ quan thuế không chấp nhận hóa đơn, chứng từ vay vốn ngoài
hệ thống ngân hàng, nên mặc nhiên nguồn vốn vay đó được coi là vốn tự có của
doanh nghiệp và không được khấu trừ chi phí lãi vay khi tính thuế thu nhập
doanh nghiệp.

Tình trạng
này kích thích doanh nghiệp đi vay vốn tín dụng ngân hàng nhiều hơn là nỗ lực
tích lũy để gia tăng vốn tự có. Hệ quả là khiến cả ngân hàng lẫn doanh nghiệp,
rộng hơn là nền kinh tế đối mặt với rủi ro về nợ xấu. Đó là chưa kể không loại
trừ các doanh nghiệp “núp bóng” có tỷ lệ vốn vay tín dụng lớn, để “nới tay”
trong kê khai các khoản chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế. “Qua thực tế
áp dụng pháp luật về thuế tại Việt Nam cho thấy, tình trạng “vốn mỏng” đang rất
phổ biến trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Để giúp các doanh nghiệp này khắc
phục bất bình đẳng về nghĩa vụ thuế, Bộ Tài chính cần đưa ra giải pháp cụ thể
khi đang xây dựng dự thảo luật sửa đổi Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, để
trình Quốc hội xem xét thông qua trong năm 2013 và áp dụng từ năm 2014”, ông
Ved P.Gandhi nói.

Ông Trương
Đình Tuyển, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia
cho biết, cả nước chỉ có khoảng 30% doanh nghiệp tiếp cận được vốn ngân hàng.
Số doanh nghiệp còn lại, trong đó phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa phải tự
xoay xở vốn để triển khai các hoạt động sản xuất – kinh doanh.

Tuy không
vay vốn ngân hàng, nhưng thực chất các doanh nghiệp này đều phải vay vốn của
bạn bè, người thân…, với lãi suất không “mềm” hơn vay tín dụng. Thế nhưng, các
khoản chi phí trả lãi này, doanh nghiệp không được khấu trừ khi tính thuế thu
nhập doanh nghiệp, do hiện tại chưa có quy định. Trong khi đó, các doanh nghiệp
vay vốn ngân hàng được khấu trừ chi phí lãi vay, đồng thời không bị khống chế
giới hạn của loại chi phí này như thông lệ nhiều nước. Điều này khiến các doanh
nghiệp thuộc diện “vốn mỏng” rất bức xúc, bởi họ cảm thấy bị đối xử bất bình
đẳng về nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp.

Tại hội
thảo về hướng cải cách chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp do Bộ Tài chính
vừa tổ chức, ông Sanjay Kalra, đại diện thường trú Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại
Việt Nam cho rằng, các doanh nghiệp “vốn mỏng” tại Việt Nam không thể chịu đựng
quá lâu tình trạng bất bình đẳng về thuế thu nhập doanh nghiệp. Điều này đòi
hỏi Bộ Tài chính cần bổ sung quy định điều chỉnh hiện tượng “vốn mỏng, thuế
dày” khi xác định chi phí tính thuế trong quá trình xây dựng phương án sửa đổi
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp.

Để khắc
phục tình trạng này, ông Tuyển khuyến nghị, khi xây dựng dự thảo Luật thuế thu
nhập doanh nghiệp, Bộ Tài chính cần bổ sung cơ chế cho phép doanh nghiệp thuộc
diện “vốn mỏng” được phép khấu trừ các khoản chi phí huy động vốn phi ngân
hàng, để đảm bảo công bằng về nghĩa vụ thuế. Đây là điều cộng đồng doanh nghiệp
mong mỏi từ nhiều năm qua, bởi rất nhiều chi phí hợp lý, trong đó có chi phí
trả lãi suất cho bạn bè, người thân khi huy động vốn từ họ, không hề được khấu
trừ khi xác định thu nhập tính thuế. Điều này đang khiến không ít doanh nghiệp
phải đóng một mức thuế thu nhập doanh nghiệp cao hơn số lợi nhuận thực tế mà họ
có được.

Song song
với giải pháp trên, ông Ved P.Gandhi đề xuất, Bộ Tài chính cũng cần tính toán
để đưa ra quy định không cho phép khấu trừ chi trả lãi vay đối với phần vượt
quá tỷ lệ nhất định về nợ trên vốn chủ sở hữu. Đây là công cụ được sử dụng phổ
biến trên thế giới. Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) khuyến nghị,
tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp nên là 3:1. Hiện hầu hết quốc
gia đều áp dụng theo tỷ lệ này, nhằm đạt được nhiều mục tiêu: vừa tránh kích
thích hiện tượng “vốn mỏng”, giảm thiểu nguy cơ trốn thuế, đảm bảo “sức khỏe”
tài chính của doanh nghiệp.

Đại diện cơ
quan soạn thảo dự Luật sửa đổi, ông Nguyễn Văn Phụng, Phó vụ trưởng Vụ Chính
sách thuế (Bộ Tài chính) cho biết, cơ quan quản lý đã nhận diện được bức xúc
trên của các doanh nghiệp. Bởi vậy, Bộ đã tính đến thực tế “vốn mỏng” khi xác
định chi phí tính thuế trong quá trình nghiên cứu, đề xuất phương án sửa đổi
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp. Cơ quan soạn thảo sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trước
khi đưa ra các quy định về chi phí doanh nghiệp “vốn mỏng” huy động vốn từ các
nguồn ngoài ngân hàng, cũng như khống chế chi phí vốn vay/vốn chủ sở hữu theo
thông lệ quốc tế khi xác định thu nhập chịu thuế, nhằm đảm bảo bình đẳng về
nghĩa vụ thuế đối với doanh nghiệp./.